ΘΕΑ ΗΡΑ

Η Ήρα ειναι η προστάτιδα των γυναικών. Τις προστατεύει ως κόρες, αρραβωνιαστικές, συζύγους. Δεν τις εγκαταλείπει ούτε μια στιγμή και τις παρακολουθεί σ’ όλες τις λεπτομέρειες της φυσιολογικής ζωής. Γι’ αυτό και θεωρήθηκε ότι είχε κόρη την Ειλείθυια, την προστάτιδα των τοκετών, και μάλιστα συχνά συγχέεται με την ίδια της την κόρη αυτή. Και διηγούνται πως ο Σωκράτης ορκιζότανε στο όνομα της Ήρας, επειδή η μητέρα του ήταν μαμή.

 Η Ήρα προστατεύει τη γυναίκα – σύζυγο. Και παρότι η συζυγική της ζωή με τον Δία δεν ήταν ποτέ ανέφελη, οι Έλληνες την θεωρούν πρότυπο ιδανικής συζυγικής ζωής και ονομάζουν την ένωσή της με τον Δία «ιερό γάμο». Οι γιορτές που τελούνταν σε όλη την Ελλάδα αποτελούσαν την ουσία της λατρεία της θεάς. Και είχαν τα χαρακτηριστικά ονόματα Ηραία. Άλλες ονομασίες των γιορτών προς τιμή της Ήρας ειναι τα  Δαίδαλα, Καλλιστεία, Εκατόμβαια.

Μια από τις πόλεις που αγαπα ιδιαίτερα η Ήρα ειναι το Άργος, όπου τελούνταν οι τρεις περιφημότερες προς τιμήν της γιορτές και τελετές, που κατά την παράδοση είχαν θεσπιστεί από τον Λυγκέα, το γαμπρό του Δαναού. Όταν ο Λυγκέας πληροφορήθηκε το θάνατο του πεθερού του απ’ το γιο του Άβαντα, τόσο χάρηκε που θέλησε να ανταμείψει τον αγγελιοφόρο για την «καλή» είδηση και του έδωσε για δώρο μια ασπίδα, που ο Δαναός είχε αφιερώσει στην Ήρα και θέσπισε αγώνες προς τιμή της θεάς.
Πριν από τους αγώνες γίνονταν θυσίες ταύρων από ιέρεια που πήγαινε στο ναό πάνω σε άμαξα που τη σέρναν βόδια λευκά. Ύστερα ακολουθούσε λιτανεία και μετά οι αγώνες. Απ’ όλα δε τ’ αγωνίσματα πιο ξακουστός ήταν «ο δρόμος με τις ασπίδες» κι ήταν έφιπποι όσοι παίρνανε μέρος στον αγώνα αυτόν, τρέχοντας μ’ όση μεγαλύτερη ταχύτητα μπορούσαν. Και τρέχοντας έπρεπε να μπήγουν το δόρυ τους σε μιαν ασπίδα κρεμασμένη από ακόντιο καρφωμένο στο έδαφος. Κι ο νικητής είχε για έπαθλο στεφάνι από μυρσίνα και ασπίδα.
Το «Ηραίο» (ο ναός της Ήρας) του Άργους ήταν ένα από τα αρχαιότερα ιερά της Ελλάδος. Κατά μια παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας, η Ήρα και ο αδελφός της Ποσειδώνας φιλονίκησαν κάποτε για την κατοχή της Αργολίδας κι ορίστηκε να κρίνει τη διαφορά τους επιτροπή από τον Φορωνέα, τον Κηφισό και τον Ίναχο, που έβγαλε απόφαση υπέρ της Ήρας. Ο Φορωνέας είχε ιδρύσει τον πρώτο ναό από τους αφιερωμένους στην Ήρα, όπου υπήρχαν πολλά αγάλματα, που μερικά τους ήταν αρχαιότατα, από την εποχή μάλιστα που η τέχνη της αγαλματοποιίας έκανε τα πρώτα της βήματα. Υπήρχε στον ναό αυτόν μια στήλη από πέτρα, που τις γιορτάσιμες μέρες τη στολίζανε με ταινίες και κρόσια και πολλά ξύλινα αγάλματα, που από αυτά ένα ήταν από ξύλο αγραπιδιάς. Κοντά στα αρχαϊκά αυτά αγάλματα υπήρχε στο ναό αυτό το «Ηραίο» του Άργους, ένα περίφημο άγαλμα της θεάς, το ίδιο φημισμένο με το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, έργο του Πολύκλειτου.
Ο Παυσανίας περιγράφει το άγαλμα : «Η θεά καθόταν σε θρόνο από ελεφαντόδοντο και χρυσό. Στο διάδημά της ήταν χαραγμένες οι Χάριτες και οι Ώρες, στο ένα της χέρι κρατάει το σκήπτρο και στο άλλο ένα ρόδι.» Χρυσελεφάντινο ήταν το άγαλμα αυτό της Ήρας, όπως και το άγαλμα της Ήβης, έργο του Ναυκύδη, μαθητή του Πολυκλείτου, τοποθετημένο δίπλα στο άγαλμα της μητέρας της.
Άλλες πόλεις που είχαν φημισμένους ναούς της Ήρας, ήταν οι Μυκήνες, η Τίρυνθα, η Σπάρτη, η Ολυμπία και το Ναύπλιο. Όταν καταστράφηκε η Τίρυνθα, το αρχαιότερο ξύλινο άγαλμα της Ήρας που βρισκόταν στο ναό της μεταφέρθηκε στο Ηραίο του Άργους. Στο δε Ναύπλιο υπήρχε η παράδοση πως η θεά Ήρα λουζόταν κάθε χρόνο στον Κάναθο, πηγή που το νερό της, της ξανάδινε την παρθενία της.
Αρκετά ονομαστός ήταν ο ναός της Ήρας, χωρίς να είναι και τόσο φημισμένος όσο ο ναός του Δία, οι δε γιορτές που τελούνταν κάθε πέντε χρόνια σ’ αυτόν προσέλκυαν
πολύν κόσμο πιστών και μάλιστα υπήρχε η φήμη πως ο ναός αυτός είχε ιδρυθεί για να σταθεροποιηθεί η συμφιλίωση των πόλεων της Ήλιδας, μετά τον πόλεμο που είχαν κάνει μεταξύ τους. Καθεμιά από αυτές τις δεκαέξι πόλεις όριζε μια γυναίκα κι όλες μαζί οι γυναίκες αυτές ύφαιναν ένα πέπλο, που τον αφιέρωναν κάθε πέντε χρόνια στην Ήρα. Από τους αγώνες που επακολουθούσαν στην αφιέρωση του πέπλου ξακουστοί ήταν οι δρόμοι των κοριτσιών. Οι νεαρές κοπέλες έτρεχαν με λυμένα μαλλιά και κοντό χιτώνα, έπαθλο του αγώνα ήταν στεφάνι ελιάς κι ένα κομμάτι κρέας από το ζώο που θυσιάστηκε στην Ήρα.
Το Ηραίο της Ολυμπίας περιείχε πολλά καλλιτεχνήματα, μεταξύ των οποίων σπουδαιότερη ήταν η λάρνακα του Κύψελου. Κι έχουμε αρκετά λεπτομερειακή περιγραφή από τον Παυσανία: ήταν από ξύλο κέδρου και στολισμένη με μικρές παραστάσεις από ελεφαντόδοντο ή από χρυσό κι άλλες χαραγμένες στο ίδιο το ξύλο, που αναπαράσταιναν, στις πλευρές, σκηνές από την μυθολογία.
Στο Ηραίο της Ολυμπίας βρισκόταν ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της ελληνικής γλυπτικής, ο Ερμής του Πραξιτέλη.
Ο ναός της Ήρας στην Κόρινθο βρισκόταν έξω απ’ την πόλη, σ’ ένα ακρωτήρι. Κι είχαν εξιλεωτικό χαρακτήρα οι τελετές που τελούνταν κάθε χρόνο σ’ αυτόν, συνδεόμενες με το μύθο της Μήδειας – μ’ εκείνη την εκδοχή του που έλεγε ότι το δυστυχισμένο τούτο θύμα του Ιάσονα είχε οδηγήσει γι’ ασφάλεια στο ιερό της θεάς τα παιδιά της, μα οι Κορίνθιοι τα έσφαξαν.
Κι επιδημία έπεσε για τιμωρία της ιεροσυλίας αυτής και για εξιλέωση προσφέρονταν

θυσίες στην Ήρα και τα παιδιά της Μήδειας τιμήθηκαν με το να υπηρετούν στο ναό εναλλάξ εφτά νέοι και εφτά νεαρές των καλύτερων οικογενειών, με μαλλιά κομμένα και πένθιμα ρούχα. Το ιερό της Ήρας στην Κόρινθο παρουσίαζε και μιαν ακόμα ιδιορρυθμία: είχε μαντείο – ο μόνος ναός της θεάς. Το μόνο που γνωρίζουμε σχετικά μ’ αυτό είναι πως η θεά Ήρα «ήταν πολύ επιβλητική, πάρα πολύ επιφυλακτική, ώστε πολύ δύσκολα μπορούσε κανείς να εισακουστεί απ’ αυτή».
Υπήρχε και ένα άγαλμα της θεάς, από τον Πραξιτέλη, στο Ηραίο της Μαντινείας. Στη Στυμφαλία, όπου η θεά είχε ανατραφεί απ’ τον Τήμενο, της είχε αφιερώσει αυτός τρεις ναούς: ως παρθένου, ως έγγαμης και ως χήρας. Στην Αθήνα, υπήρχε ναός της Ήρας στο δρόμο προς το Φάληρο, χωρίς πόρτα και στέγη, που κάηκε κατά τους Μηδικούς πολέμους, αλλά ξαναχτίστηκε αργότερα. Στις Πλαταιές γιόρταζαν τα «Δαίδαλα», που, καθώς έλεγαν, ιδρύθηκε από την ίδια την Ήρα, που πήραν τ’ όνομά τους από τη λιτανεία και περιφορά κατά την γιορτή αυτή ξύλινου ομοιώματος της παρθένας Δαιδάλης, σ’ ανάμνηση μιας περιπέτειας της θεάς. Κι ήταν τα «Δαίδαλα» τα Μικρά, κάθε εξαετία και τα Μεγάλα, κάθε εξήντα χρόνια με συμμετοχή όλων των πόλεων της Βοιωτίας.
Τιμούσαν οι αρχαίοι την Ήρα και στην Εύβοια, όπου κατά την παράδοση είχε ανατραφεί από την τροφό της Μάκριδα κι όπου την είχε σαγηνεύσει ο Δίας, μεταμορφωμένος σε κούκο.
Επίσης λάτρευαν τη θεά στη Θράκη και σε μερικά νησιά του Αιγαίου, στη δε Σάμο βρισκόταν ο μεγαλύτερος από τους αφιερωμένους στην Ήρα ναούς, που, καθώς έλεγαν είχε χτιστεί από τους Αργοναύτες.
Το αρχαιότερο σύμβολο της θεάς ήταν μια απλή σανίδα, που αντικαταστάθηκε αργότερα από ένα ξύλινο ομοίωμα λιγότερο άτεχνο.
ΟΙ δε Σάμιοι ισχυρίζονταν ότι η Ήρα γεννήθηκε στο νησί τους και στις ετήσιες γιορτές τους παίρνανε μέρος όλοι οι κάτοικοι για να τιμήσουν τη γέννησή της. Μετέφεραν το άγαλμα της θεάς στις όχθες του Ίμβρασου ποταμού και το έκρυβαν κάτω από μια οξιά κι εκεί το αναζητούσαν ύστερα οι Σάμιοι σε μεγάλη πομπή.
Στη Λέσβο, πάλι, τελούνταν διαγωνισμοί ομορφιάς, τα «Καλλιστεία», σίγουρα προς ανάμνηση της «κρίσης» του Πάρη.
Την Ήρα την τιμούσαν και στην Κνωσό και στη Μεγάλη Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Σικελία, όπου στις Συρακούσες, στον Ακράγαντα και τη Σελινούντα είχαν χτίσει οι κάτοικοι ναούς προς τιμήν της.
ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΗΡΑΣ
Ο κούκος που είχε στην κορυφή του το σκήπτρο που κρατούσε η θεά στο άγαλμά της στο Ηραίο του Άργους, ήταν το σύμβολο του έρωτα του Δία γι’ αυτή, επειδή, με τη μορφή του κούκου ο Δίας πήγε στην Εύβοια για να την κατακτήσει. Όσο για το ρόδι που κρατούσε η Ήρα στο άλλο της χέρι, ο Παυσανίας μας λέει: «Προβάλλονται για το σύμβολο αυτό λόγοι μυστικοί, που εγώ θέλω ν’ αποσιωπήσω». Όμως γενικά το ρόδι, το θεωρούσαν σύμβολο της γονιμότητας και η Ήρα θεωρειτε και θεά των τοκετών. Όμοιο σύμβολο είναι η ψαλίδα, που τη συνοδεύει σε μερικά νομίσματα. Κυριότερο ζώο από τα αφιερωμένα στην Ήρα είναι το παγόνι, που το λαμπρό του φτέρωμα συμβολιζει τον ουρανό.