Φάλαγγα

Στα αρχαία ελληνικά στρατιωτικά σώματα, η μέγιστη στρατιωτική μονάδα ονομαζόταν φάλαγγα ή τετρσφαλαγγίο. Είχε κανονική δύναμη 16.384 οπλιτών και αποτελείτο από δύο διφαλαγγαρχιες ή κέρατα, καθεμία από τις οποίες διοικείτο από τον κέραρχο. Η παρατεταγμένη φάλαγγα (συνήθως σχηματισμός μάχης)αποτελείτο από 8 ή 16 γραμμές, ή ζυγούς, είχε δηλαδή βάθος 8 ή 16 ασπίδων, και διαιρείτο σε δεξιό και αριστερό κέρας. Το μέσο ονομαζόταν ομφαλός ή αραρός.



Η πρώτη γραμμή, ή το πρώιο ζυγό, αποτελείτο από τους λοχαγούς, και η τελευταία, ή το τελευταίο ζυγό, από τους ουραγούς. Κυριότεροι σχηματισμοί της ήταν: η πλάγια φάλαγγα (το μήκος του μετώπου ήταν μεγαλύτερο του βάθους), η όρθια (το βάθος ήταν μεγαλύτερο του μετώπου), η αμφίστομος (αποτελείτο από δύο όρθιες, που βάδιζαν κοντά και παράλληλα) και η αντιστομος (πλάγια φάλαγγα που αντιμετώπιζε τονεχθρό εμπρός και πίσω). Αργότερα, στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.), ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας δημιούργησε τη λοξή φάλαγγα, η οποία άλλοτε προέβαλλε το δεξιό κέρας και άλλοτε το αριστερό. Οι οπλίτες της φάλαγγας ήταν οπλισμένοι με μακρύ δόρυ, που κρατώντας το, τη μετέτρεπαν σε αγκαθωτό επιθετικό κριό. Κατά την επίθεση, οι κλασικές φάλαγγες βάθους 8 ασπίδων, επέτρεπαν στις τρεις πρώτες σειρές να φθάνουν τον εχθρό με τα μήκους 2,4-2,7 μ. δόρατα τους, τα οποία οι φαλαγγίτες κρατούσαν οριζόντια. Οι φάλαγγες έπλητταν κυρίως το ιππικό του εχθρού.